Malina Michalska była tancerką i joginką. Czy wiele łączy te dwie dziedziny, jogę i taniec? Zapewne można to widzieć różnie. A jak ja to widzę? Malina łączyła ciało i ducha. Łączyła taniec i asany. I łączyła ludzi w swoim studiu na Starym Mieście w Warszawie.
Książka Hatha – joga dla wszystkich nie jest gruba. Jest raczej delikatnej postury, z miękką okładką, przetartą nieco, z zadartym rogiem. Jak każda wiekowa dama, stara się zachować dawną elegancję, przygładza czerń okładki i przytrzymuje odrywające się pożółkłe kartki.
W środku znajdziesz opisy asan i wyblakłe, niewyraźne zdjęcia autorki, prezentującej kolejne pozycje. Tę książkę, wydaną w 1972 roku, dziś możesz znaleźć jedynie w antykwariacie. Ja swój egzemplarz kupiłam w księgarni Tezeusz.
A co mnie zainteresowało w książce Hatha – joga dla wszystkich Maliny Michalskiej?
Prostota przekazu
Malina pisze w sposób prosty i wyrazisty. Nie epatuje egzotyką, nie narzuca filozofii Wschodu ani nie przytłacza oryginalnym słownictwem.
To znaczące, biorąc pod uwagę kontekst. Bo przecież w latach 60. i 70. ubiegłego wieku mało kto był gotów przyjąć jogiczną wizję świata z otwartymi ramionami. Ale i dziś może się przydać takie klarowne, subtelne podejście do tematu, szczególnie osobom, które chcą powoli i spokojnie wejść w praktykę jogi, bez poczucia obcości.
Klimat retro
Książka została wydana w latach 70. Opatrzona jest fotosami autorki. Ma w sobie tę szczególną elegancję, do której nie trzeba papieru kredowego i błyszczących zdjęć. Więc mnie działa na wyobraźnię!
Joga w PRL
To szczególne czasy. Pewnie niektórzy z nas jeszcze co nieco pamiętają. Joga mogła być wtedy kolorowym kwiatem, leżącym na pustych półkach.
Tylko czy aż 50 lat?
Dawno, dawno temu? No… nie tak dawno. Raptem 50 lat. A jednak życie w naszym kraju zmieniło się szalenie. Bo dziś mamy dostęp do wszelkich trendów z całego świata i dziś tysiące ludzi w Polsce uprawiają jogę. Istnieją marki, które sprzedają produkty potrzebne wyłącznie joginom, a na ryku wybór mat, strojów do jogi i akcesoriów jest nieprzebrany.
50 lat temu było inaczej. Autorka doradza, żeby ćwiczyć na kocu albo skórze zwierzęcej. Proponuje też, by ubrać się w sweter, a w upały ćwiczyć w stroju kąpielowym. Tyle że z dala od ludzi, bo nie chcemy przecież wzbudzać sensacji.
Na zdjęciach widzimy, że Malina ćwiczy w czarnych rajstopach i balerinkach.
Malina jest wyrozumiała. Wie, że mamy jako społeczeństwo pewne przyzwyczajenia. Dlatego mówi, że lepiej nie pić alkoholu, ale kieliszek wina nie zaszkodzi. Warto też zadbać o dietę, ale nie trzeba zmieniać jej radykalnie. Malina nie wymaga od nas wielkich zmian ani poświęceń.
Malina Michalska – tancerka
Maria Aleksandra, później zwana Maliną, a przez siostrę Mają, urodziła się 28 października 1916 roku w Ostrzeszowie. Ojciec Kazimierz był lekarzem, patriotą i uczestnikiem powstania wielkopolskiego, matka, Halina z Adamskich – pianistką, a starsza siostra Jadwiga Żylińska – pisarką. Klimat domu rodzinnego Jadwiga oddała w swojej książce Dom, którego nie ma.
Otoczenie Michalskich było żywe artystycznie i intelektualnie. Rodzice przyjaźnili się między innymi z Wincentym Lutosławskim, zwanym pierwszym polskim joginem, autorem Rozwoju potęgi woli. O Wincentym i jego książce już pisałam na tym blogu i mówiłam na Youtube.
Malina Michalska w wieku 22 lat
Z jogą Malina zapoznała się więc już w wieku nastoletnim. Ale wtedy jeszcze nie rzuciła się w głębiny filozofii i wyrafinowanych asan. Wtedy rzuciła się w wir tańca.
Malina Michalska w latach 30.
Malina Michalska
Została tancerką akrobatyczną. Związała się z warszawskim Teatrem Wielkim i operetką. A po II Wojnie Światowej pracowała w variétés i w cyrku.
Malina Michalska – joginka
Jogowa historia Maliny jest podobna do historii Wincentego Lutosławskiego, a jednocześnie różni się od ścieżki typowej dla nauczania jogi w Indiach. Malina zainteresowała się jogą po operacji, jaką przeszła w 1960 roku, kiedy szukała dla siebie pomocy wobec problemów ze zdrowiem. Nigdy też nie była w Indiach i nie miała bezpośredniego guru, który wprowadzałby ją w tajniki sztuki.
Zaczęła od przeczytania, napisanej po niemiecku, książki Cyryla Krasińskiego Die Tibetische Medizinphilosophie, czyli Tybetańska filozofia medycyny. Benedyktyn, przebywając w opactwie w niemieckim Maria Laach, całe życie poświęcił badaniom filozofii dalekowschodniej, między innymi jogi.
Zapoznając się z metodami hatha – jogi Malina zaczęła je wprowadzać w swoim studium gimnastyki tanecznej w Staromiejskim Domu Kultury w Warszawie. I tak z czasem studium zmieniło się w pierwszą w Warszawie i długo jedyną szkołę jogi.
W roku 1966 szkołę odwiedziła Ma Yogashakti, założycielka Bihar School of Yoga i dołączyła ją do listy International Yoga Fellowship Movement, czyli Międzynarodowego Stowarzyszenia Ruchu Jogi. W roku 1967 ambasador Indii N. V. Rajkumar wręczył Malinie dyplom, upoważniający ją do prowadzenia szkoły hatha – jogi z ramienia Bihar School.
Materiał o szkole ukazał się w Polskiej Kronice Filmowej w 1969 roku.
W roku 1972 Malina napisała książkę Hatha – joga dla wszystkich. Rok później zmarła na nowotwór szpiku kostnego.
Malina i inni
Anna Świrszczyńska
W zajęciach Maliny uczestniczyło wiele znanych osób, między innymi Magdalena Samozwaniec. Jej uczennicą była też poetka Anna Świrszczyńska – feministka, kobieta o wielkim talencie literackim i joginka, w pełni zaangażowana w to, co można nazwać jogowym stylem życia.
Nie przysparzało jej to popularności w środowisku artystycznym. Tak jak nie powiodły się jej próby szerzenia abstynencji w krakowskiej kamienicy przy ulicy Krupniczej, gdzie po II Wojnie Światowej ulokowano wraz z nią innych ludzi pióra, Czesława Miłosza, Wisławę Szymborską, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Sławomira Mrożka, Stanisława Dygata czy Tadeusza Różewicza.
Jak pisał o niej Miłosz, najlepiej czuła się stojąc na głowie. Julian Kornhauser nadał recenzji jej tomiku tytuł Starsza pani stoi na głowie. A jednak joga bywała dla niej źródłem frustracji.
W wierszu Mówię do siebie napisała:
W wierszu Genialne ciało jogi napisała:
Wisława Szymborska
W roku 1974 Wisława Szymborska napisała do Życia Literackiego felieton. Z tekstu, napisanego w tonie prześmiewczym, wynika, że hatha – joga jednak nie jest dla wszystkich.
Teatr Studio
Malina Michalska była inspiracją dla Marty Malikowskiej, która z grupą artystów, w większości kobiet, stworzyła w warszawskim Teatrze Studio przedstawienie Malina. Jak czytamy na stronie Teatru Studio: Malina to spektakl, koncert i sesja medytacyjna w jednym. Niezwykłe doświadczenie o mocnym feministycznym wyrazie. Ważne więc dla każdego!
Autorzy: Maniucha Bikont, Anka Herbut, Karolina Kraczkowska, Marta Malikowska, Aleksandr Prowaliński, Agata Siniarska, Maja Skrzypek, Joanna Halszka Sokołowska, Nastia Vorobiova.
Więc dla wszystkich czy nie dla wszystkich?
Malina pisze w sposób konkretny, prosty i zrozumiały dla każdego. Niewiele uwagi poświęca filozofii, za to pisze nieco o pranajamie, nauce oddechu i o relaksie, którego, jak mówi, w naszym kręgu kulturowym nie doceniamy.
Po kolei opisuje każdą z wybranych asan. Szczegółowo podaje wykonanie każdej, a także wskazania i przeciwskazania. Na przykład kobrę odradza osobom chorym na nadczynność tarczycy,
A tak pisze o padmasanie, czyli lotosie:
Przyznaj! Gdy przeczytasz taki opis, od razu zechcesz usiąść w lotosie. Opisywany już na tym blogu Paramahansa Jogananda, autor Autobiografii jogina uważał lotos za najważniejszą asanę.
Dużo uwagi Malina poświęca powitaniu słońca. Powołując się na klasyczne teksty pisze:
Podobnie o powitaniu słońca pisał Pattabhi Jois w Jodze Mali.
Na końcu książki autorka podaje zestawy ćwiczeń. Tak więc nie mając dostępu do nauczyciela, każdy może sobie poradzić z praktyką jogi, korzystając wyłącznie z tej książki.
Więc tak! Hatha – joga jest dla wszystkich!
Na YouTube możesz obejrzeć mój film o tej książce. Zapraszam!
Malina Michalska
Hatha-joga dla wszystkich
Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
Pierwsze wydanie 1972 r.